info@barayeazadi.com |
کد خبر : 10551 2020-03-04 10:43:08 |
کارگران و کرونا در ایران: تبعیض، نگرانی و اعتراض |
ٖ
بازگشت به صفحه اول
کارگران و کرونا در ایران: تبعیض، نگرانی و اعتراض
لیلا محمودی با گذشت بیش از ۱۰ روز از اعلام رسمی شیوع کرونا در ایران، و انتشار خبرهایی مبنی بر ابتلای کارگرانی در چند واحد به این ویروس هنوز دستورالعملی سراسری برای مقابله با شیوع آن در کارگاهها و موسسات تولیدی و خدماتی ابلاغ نشده است و نظارتی وجود ندارد. کارگران و فعالان کارگری اقدامات انجامشده تا کنون را کافی نمیدانند و نگران ابتلای خود و خانوادههایشان هستند. یک فعال حوزهی ایمنی و بهداشت کار میگوید: «اگر نمیتوانیم بهداشت کارگاههای صنعتی و سلامت کارکنان آنها را تضمین کنیم، ابتدا باید فعالیتهای صنعتی را متوقف کنیم و بعد با رعایت کامل استانداردهای بهداشتی و مراقبتی کارگاه را بازگشایی کنیم». جمعه ۹ اسفند ۱۳۹۸ سعید نمکی وزیر بهداشت ایران درپی جلسه ستاد بحران کرونا اعلام کرد هفته سختی در پیش است و پیک اصلی کرونا در راه است. همان روز از مردم خواسته شد حتیالامکان از خانه خارج نشوند. جلسات مجلس و کلاسهای درس و آزمونهای حوزوی در حوزههای علمیه تعطیل شد. مدارس و دانشگاهها تعظیل است و ساعت کار ادارات کاهش یافته و در خوزستان به دستور استاندار حضور کارمندان ادارات یک روز در میان شده است. وزیر کار سهشنبه ۱۳ اسفند از لغو تمامی جلسات هیاتهای حل اختلاف، و «تشکلهای کارگری و کارفرمایی» تا پایان فروردین خبر داد. اما از تصمیم فراگیر این وزارتخانه برای محیطهای کار کارگران خبری نیست. حسین ترحمی فعال حوزهی ایمنی و بهداشت کار روز ۱۳ اسفند به خبرگزاری کار ایران (ایلنا) گفت: «در حالی حتی یک کتابچه برای مقابله با بهداشت فردی و کارگاهی در مقابله با ویروسها و بیماریهای شغلی تهیه نشده است که وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی حتی یک “دستورالعمل” الزامی برای نحوهی مواجهی کارگاهها با بیماری کرونا تبیین و ابلاغ نکرده است.» بنا بر گزارشهای منتشره، کارگران در برخی کارخانهها مقرراتی برای پیشگیری وضع شده. برخی دیگر کارگران را به مرخصی اجباری و بدون حقوق فرستادهاند. و در واحدی دیگر کارگرانی که برای حفاظت خود و خانوادهشان از ابتلا به کرونا در محل کار حاضر نمیشوند تهدید به اخراج شدهاند. ساعت کار کاهش نیافته که هیچ، آنها در برخی واحدها ناگزیر به اضافهکاری و گذراندن روزهای ۱۲ ساعته کار هستند. اقدامات پیشگیرانه هم از جمله توزیع بستههای بهداشتی میان کارگران به درستی انجام نشده است. کرونا و کارگران ویروس کرونا بیشتر از شخص به شخص از طریق تماس نزدیک منتقل میشود. افرادی که در محیطهای پرجمعیت فعالیت و یا زندگی میکنند بیشتر با خطر ابتلاء به آن روبرویند. شیوع کرونا همانند هر اپیدمی دیگری قشرهای تهیدست و محروم جامعه را بیشتر در معرض خطر قرار میدهد. کارگران به اقتضای کار خود در محیط کار در تماس نزدیک با یکدیگرند، ابزار کار را دست به دست میکنند و یا همزمان روی چند دستگاه کار میکنند. اغلب جای کار ثابتی ندارند. و به دلیل حضور فشرده در سرویسهای حمل و نقل و غذاخوری، استفاده مشترک از سرویسهای بهداشتی بیشتر در معرض خطر قرار دارند. آنها بیشتر در معرض خطرند اما سطح اقدامات پیشگیرانه انجام شده برای کارگران چنان نازل است که میتوان گفت به حال خود رها شدهاند. علی، کارگر یک کارخانه خصوصی در نزدیکی تهران روز ۱۳ اسفند به روزنامه شرق گفت: «اگر کرونا جدی است چرا برای یکسری از نیروی کار باید رعایت شود و درمورد کارگران قراردادی و بیامنیت شغلی که در یک کارخانه خصوصی کار میکنند، نه. کارفرما هم تا یک دستور از بالا برایش نیاید، معلوم است که حاضر نیست از یک ساعت سود اقتصادی خود هم بگذرد، حتی اگر به قیمت درخطرقراردادن جان تکتک نیروی کارش باشد. دولت هم کارگر را به کارفرما سپرده تا هر تصمیمی مبنی بر سود حداکثری خود برایش بگیرد». ابتلای چند کارگر خبرهایی درباره ابتلای کارگران در چند واحد به ویروس کرونا منتشر شده است. به گفتهی کارگران پارس جنوبی هفته گذشته سه تن از همکاران آنها به کرونا مبتلا و به بیمارستان منتقل شدهاند. اما بیشتر کارگاهها فاقد حداقل امکانات بهداشتی و پیشگیرانه هستند و بستههای بهداشتی نیز که برای کارگران تهیه شده، از سوی پیمانکار در اختیار کارگران قرار نگرفته است. کارگران سیمان کارون نامهای درباره عدم انجام حداقل اقدامات پیشگیرانه در این شرکت به وزیر بهداشت نوشتهاند. در نامه آمده است که یکی از کارمندان این شرکت به نام گرگانی مبتلا به ویروس کرونا شده و سرپرست شرکت با مرخصی او مخالفت کرده که در نهایت با اعتراض کارکنان به او مرخصی داده شده است. این فرد هماکنون در قرنطینه به سر میبرد. یک کارگر شاغل در یک واحد تولیدی در شهرک صنعتی صفادشت تهران روز دوشنبه ۱۲ اسفند از ابتلای دو تن از کارکنان این شرکت به ویروس خبر داده و افزوده است این کارخانه ۵۰۰ کارگر دارد، اما کارفرما نه کارخانه را تعطیل میکند و نه حاضر است ساعت کار را کم کند. فقط میگویند مواظب خودتان باشید. در صورتی که امکانات بهداشتی کافی نیست: «آن هم در کارگاه آهنگری که کارگران ابزار کار را دست به دست میکنند.» یکی از کارگران بارگیری در شرکت ملی پخش فراودههای نفتی منطقه اصفهان هم میگوید یکی از همکاران او به کرونا آلوده شده. او میافزاید کل ایران رانندهها به این محل میایند و کارکنان این شرکت در تماس هستند. اما «وضعیت بهداشتی صفر است». گروه صنعتی بوتان تولیدکننده انواع وسائل گرمایشی نیز دو روز پیش با انتشار بیانیهای از تعلیق فعالیتهای خود به علت شیوع بیماری کرونا خبر داد اما روشن نیست که تعلیق فعالیتها در پی ابتلای کارگران شرکت به کرونا صورت گرفته یا اقدامی صرفا پیشگیرانه است. چه اقداماتی صورت گرفته؟ گرچه مسئولان اداره کار برخی استانها از جمله گیلان از ابلاغ دستورالعمل به کارفرمایان خبر دادهاند اما گزارش کارگران و فعالان کارگری از واحدها خلاف این ادعا را نشان میدهد. تنها خبری که از تعطیلی کارخانهها درپی شیوع کرونا انتشار یافته، مربوط به شرکت بوتان است. در بیشتر شرکتها اقدامی برای کاهش ساعت کار یا تعطیلی صورت نگرفته است. در برخی شرکتها کارگران همچنان وادار به اضافهکاری هستند. در چند روز اخیر کارگران واحدهای متعددی نسبت به عدم اقدامات پیشگیرانه در محیط کار خود از جمله توزیع بستههای بهداشتی در محیط کار و عدم کاهش ساعات کار اعتراض کردهاند که میتوان به کارگران نیشکر هفتتپه، رانندگان شرکت واحد تهران و حومه، کارکنان اقماری شرکتهای زیرمجموعه وزارت نفت، منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ماهشهر، ایران خودرو، کارگران شهرک صنعتی کاوه، رانندگان حمل و نقل جادهای بیرجند، انجمن تاکسیرانان تهران، کارگران خدماتی مترو تهران، کارگران فروشگاههای زنجیرهای، کارخانجات و شرکتهای مستقر در استان گیلان، کارگران نیشکر هفتتپه و هپکو اراک، کارگران شهر صنعتی کاوه در ساوه و… اشاره کرد. یک نماینده شورای اسلامی کار در شرکت برنا الکترونیک میگوید در این شرکت کمیته ویژهی مقابله با ویروس کرونا تشکیل شده و اقداماتی برای حفظ بهداشت محیط کار در دستور کار قرار داده است. محمد، کارگر یک کارخانه واقع در نزدیکی تهران میگوید تنها اقدامی که در شرکت انجام شده سنجیدن حرارت بدن کارگران به هنگام ورود با یک دماسنج خانگی و گذاشتن محلول ضدعفونی در ورودی شرکت است. کارگران شهرداریها که اغلب مطالبات معوقه دارند، این روزها در شرایط پرخطری قرار گرفتهاند. آنها علاوه بر پسماندهای معمول باید ماسکها و دستکشهایی را هم که در گوشه و کنار خیابانها رها شده و ممکن است به ویروس کرونا آلوده باشند، جمعاوری کنند. یک کارگر شهرداری تهران در اعتراض به عدم توزیع ماسک و دستکش میان کارگران شهرداری میگوید پیمانکاران برای جان کارگران ارزشی قائل نیستند. حال آن که تامین بهداشت و امنیت جانی کارگران بر عهده کارفرماست و دولت وظیفه دارد بر این امر نظارت کند. کارگران کارخانه سیمان کارون در نامهای به وزیر بهداشت فهرستی ۱۸ مادهای از اقداماتی که برای مقابله با کرونا توصیه شده اما در این کارخانه انجام نمیشود، ارائه کردهاند؛ از معاینه پرسنل در بدو ورود به شرکت گرفته تا عدم نظافت سرویسهای بهداشتی کارخانه و مخالفت با مرخصی کارگرانی که مشکوک به ابتلاء به ویروس کرونا هستند. آنها هشدار دادهاند در صورت ادامه این وضع، «شاهد وقوع فاجعه گستردهای در خوزستان خواهیم شد». کارگران ایران خودرور بستههای بهداشتی را دریافت نکردهاند. دستکش و ماسک تنها در اختیار کارکنان حراست شرکت قرار گرفته است. رئیس اتحادیه کارگران خودروسازی گفته است در شرکتهای خودروسازی ایران برای هر ۶۰ کارگر تنها یک سرویس بهداشتی وجود دارد. استان گیلان یکی از مراکز شیوع ویروس کروناست و خبرهای رسمی و غیر رسمی درباره شیوع ویروس در شهرهای این استان هشداردهنده است. حسن ایزدی دبیر اجرایی خانه کارگر رشت میگوید: «هر کارگری با ما تماس گرفته است، درخواست کرده که کارگاهش تعطیل شود یا از حداقل ساعات کاری کاهش یابد: نه تنها ابلاغیه کلی نداشتیم بلکه کارفرماها نیز اقدامی در این راستا نکردهاند.» استان مرکزی یکی از مراکز صنعتی ایران است و ابرشرکتهای هپکو، آذر آب، واگنسازی و دهها شرکت مشابه در آن قرار دارند. مهراب بوجاری، رئیس انجمن صنفی مسئولان کمیتههای حفاظت فنی و بهداشت کار استان مرکزی گفته است که اطلاعات درستی از راهکارهای لازم برای پیشگیری و جلوگیری از گسترش کرونا در محیطهای کار در اختیار کارشناسان بهداشت و ایمنی کار قرار داده نشده است. او افزوده: «ما خودمان در تاریکی حرکت میکنیم.» پروژههای نفت و گاز: پرخطر برای کارگران جمعی از کارگران فلزکار سهشنبه ۱۳ اسفند در نامهای به حسن روحانی، رئیس جمهوری نوشتند در پروژههای نفت و گاز که کارگران در نزدیکی هم کار و در مناطقی با هم زندگی میکنند، احتمال ابتلاء بالاست اما اقدامات اولیه پیشگیری انجام نشده است. عسلویه یکی از مناطق پرخطر برای کارگران است که در آن کارگران غیربومی در کمپهای مشترک زندگی میکنند. این کارگران پس از دو یا سه هفته کار به محل اقامت خانواده خود میروند و پس از استراحت باز میگردند. بر اساس یک گزارش از عسلویه، «کمیته مدیریت ارشد شرایط اضطراری منطقه ویژه پارس» تهیه اقلام و اتخاذ اقدامات لازم برای پیشگیری از ابتلای کارگران را به عهده کارفرمایان شرکتها گذاشته است. آنها میتوانند «متناسب با بضاعت» خود در این زمینه اقدام کنند. «عصر ایران» گزارش یوسف صفری از فعالان رسانهای عسلویه را منتشر کرده که از وضعیت نامناسب بهداشتی کارگران و کمبود شدید ماسک و مواد ضدعفونیکننده در شرکتهای وابسته به نفت و سایر پروژههای این منطقه حکایت دارد. در گزارش آمده است: «برخی پتروشیمیهای مستقر در منطقه با تغییر وضعیت کاری کارکنان بصورت ۱۴ روز کار و ۱۴ روز استراحت سعی در مدیریت وضعیت پیشآمده هستند و برخی دیگر از شرکتهای وابسته به نفت مانند سازمان منطقه ویژه پارس، نفت و گاز پارس و… به کارکنان ساکن در شهرهای آلوده مرخصی اجباری دادهاند و عنداللزوم در صورت ضرورت انجام وظایف، بصورت دور کاری هماهنگیهای لازم را انجام دهند. طبق شواهد موجود هیچ تغییری در وضعیت مرخصی آنان صورت نگرفته است و محیط کار و استراحت آنها از لحاظ بهداشتی شرایط مناسبی ندارد و محدودیتی برای رفت و آمد (مرخصی) ساکنین شهرهای آلوده نیز در نظر نگرفتهاند.» گزارش دیگری از عسلویه و کنگان حاکی است بسیاری از کارگران پیمانکاری هنوز بستههای بهداشتی را دریافت نکردهاند و ناگزیرند در رستوران غذا بخورند. علی، یکی از کارگران پیمانکاری کنگان هم گفته است: «اگر کنترل کافی در ورودیها و خروجیهای استان صورت نگیرد، چند هزار کارگری که هر ماه برای استراحت با هواپیما یا اتوبوس به استانهای دیگر میروند، موقع برگشت میتوانند ناقل ویروس باشند؛ حتی یک مورد ویروس کرونا در کمپهای استراحت کارگران، میتواند خطر همهگیر شدن بیماری را به همراه داشته باشد. کارگران که ناچارند سر کار بمانند خواستار کنترل ورودی و خروجیهای استان بوشهر هستند.» کارگران شرکت ملی حفاری ایران نیز گفتهاند در دکلهای حفاری ۱۰۰ کارگر با هم در ارتباط نزدیک کار میکنند اما اقدامات پیشگیرانه لازم از جمله کاهش ساعت کار در مورد آنها عملی نشده است. کارکنان نوبتکار در منطقه ماهشهر هم به عدم کاهش ساعت کار اعتراض کردهاند کاهش ساعت کار پاسخگوست؟ کارگران برخی واحدها خواستار آنند که به عنوان اقدام حداقلی ساعت کار کاهش یابد. اما میگویند به دلیل تراکم کارگران در سرویسهای حمل و نقل، رختکنها و سالنهای تولید این امر چاره اساسی نیست. کارگران لاستیک بارز کردستان واقع در دهگلان در نزدیکی سنندج، که خواستار کاهش ساعت کار هستند، میگویند کارفرمای این کارخانه چهرهنگاری را جایگزین انگشتنگاری کرده و دستکش و مواد ضدعفونی در اختیار کارگران قرار داده است اما این اقدامات کافی نیست. آنها میگویند: «در رختکن ۱۵ متری این کارخانه طی سه شیفت ۱۲۰ نفر لباس عوض میکنند. یعنی در هر شیفت ۴۰ نفر. سرویس بهداشتیها مشترک و کوچک هستند و سرویسهای ایاب ذهاب هم شلوغ است. در سالنهای تولید نیز سر و کار کارگران با مواد شیمیایی همچون کائوچو و کربنات سدیم و… است. در کل بیش از ۵۰ نوع ماده شیمیایی وجود دارد که باعث میشود، سالنها پر از دود باشند.» یکی از کارگران پتروشیمی ماهشهر میگوید در منطقه ویژه اقتصادی ماهشهر رستورانها تعطیل شده و ساعت کار کارگران تغییر کرده است. اما مشکل در سرویسهای حمل و نقل کارگران برجاست: «آیا با کم کردن ساعت کاری میتوان روزانه صدها اتوبوس از کارکنان را به منطقه ویژه از آبادان، اهواز، ماهشهر، شهرک بعثت آن هم با طول مسیر بیش از یک ساعت در فضای اتوبوس حداقل ۴۰ نفری جابجا کرد؟ اگر یک نفر در این اتوبوس آلوده باشد با توجه به دوره نهفتگی ۱۴ روزه بیماری احتمال وقوع فاجعهای بزرگ در منطقه ویژه پتروشیمی ماهشهر اتفاق افزایش خواهد یافت.» به گفتهای این کارگر، این تصمیم را مدیرانی گرفتهاند که از حال کارگران خبر ندارند. آنها با اتومبیل شخصی به محل کار میآیند. اگر خودشان هم با اتوبوس و مینیبوس میآمدند هم اینطور تصمیم میگرفتند؟ مرخصی اجباری و بیحقوق تکلیف کارگرانی که به مرخصی اجباری فرستاده میشوند و یا به علت ابتلاء به کرونا قرنطینه میشوند، چیست؟ برخی کارفرمایان در اعتراض کارگران به ادامه کار گفتهاند در صورت تعطیل کردن کارخانه، مرخصی کارگران بدون حقوق خواهد بود. این خبر برای کارگرانی که با همین دستمزد فعلی هم هزینههای زندگیشان تامین نمیشود، نگرانکننده است. شرکت بوتان فعالیت را تعلیق کرده و کارگران را به خانه فرستاده است اما روشن نیست وضعیت مزد این کارگران چه میشود. مدیرکل وزارت کار هم در ارتباط با مزد کارگران در دوران قرنطینه و بهبود از بیماری مبتلا میگوید پس از تمام شدن مرخصی استعلاجی، قرارداد کارگر لغو و او برای دریافت حق بیمه بیکاری به سازمان تامین اجتماعی معرفی میشود. کوروش یزدان روز چهارشنبه ۱۴ اسفند به خبرگزاری «رکنا» گفت: «قانون این مسئله را تعریف کرده است، یعنی هر کارگری در قالب قانون کار یا تامین اجتماعی از مرخصی استعلاجی کثیر المدت که قرنطینه نیز از مصادیق استعلاجی تحت درمان محسوب میشود، برخوردار است. در این شرایط قرارداد به حالت تعلیق درآمده و مشمول استفاده از تسهیلات صندوق و بیمه بیکاری از طریق سازمان تامین اجتماعی میشود.» و کارگران پیمانی و موقت؟ بیش از ۹۰ درصد کارگران از جمله در پروژهها، با قراردادهای موقت کار میکنند و بسیاری از آنان از قبیل کارگران واحدهای کوچک و بخش قابل توجهی از کارگران ساختمانی بیمه نیستند. هماکنون کارگران موقت برخی فروشگاهها و سایر واحدها بیکار شدهاند و در صورتی که این روند ادامه داشته باشد بخش بیشتری بیکار خواهند شد. یک مشاور در حوزه قراردادها و مدیریت دعاوی پروژهها میگوید کارفرما در صورتی که پروژه را برای پیشگیری از شیوع کرونا تعطیل کند، مسئولیتی در قبال کارگران ندارد. مرتضی آمری نیا مشاور و مدرس در حوزه قراردادها و مدیریت دعاوی پروژهها سهشنبه ۱۳ اسفند ۱۳۹۸ به «دنیای افتصاد» گفت طبق قرارداد پروژههای عمرانی و مباحث قراردادی مرتبط، شیوع بیماریهای واگیردار – و در این مورد کرونا – فورس ماژور یا حادثه قهری تلقی میشود که «خارج از کنترل دو طرف قرارداد» یعنی کارگر و کارفرماست و «هیچ یک از دو طرف، مسئول خسارتهای طرف مقابل در نتیجه عدم اجرا و یا تأخیر در اجرای تعهدات قراردادی خود، بدلیل شرایط قهری، نخواهد بود.» او پیشبینی کرد که بحران شیوع کرونا ممکن است به توقف فعالیت پروژهها منجر شود و به پیمانکاران توصیه کرد در این صورت ابتدا «خسارتهای توقف پروژه با هزینههای کنترل بیماری در کارگاهها» را مقایسه کنند و سپس تصمیم بگیرند. او گفت: «به نظر میرسد در شرایط حاضر و در این مقطع زمانی که جامعه درگیر این ویروس شده است، با تمهیدات کنترلی و ایمنی در کارگاهها، ادامه کار و انجام عملیات اجرایی ناممکن نیست. بدیهی است این موضوع به معنی تحمیل کلیه هزینههای مترتبه به پیمانکار، نخواهد بود. در این راستا مقایسه خسارتهای توقف پروژه با هزینههای کنترل بیماری در کارگاهها توصیه میشود». علی، همان کارگر کارخانه خصوصی در نزدیکی تهران به روزنامه شرق گفته است: «از ساعت شش صبح که سوار سرویس میشویم تا ساعت ششونیم بعدازظهر که برمیگردیم در محیط پراسترس و ازدحامی هستیم که هرآن امکان ابتلا به ویروس کرونا را برایمان تسریع میبخشد. بهترین راه الان قرنطینه و حضور در یک محیط کنترلشده است. اما متأسفانه نه الزام دولتی دراینباره وجود دارد نه تشکل یا رسانهای که بخواهد از حقوق نیروی کار دفاع کند.» خبرگزاری دولتی جمهوری اسلامی (ایرنا) روز چهارشنبه ۱۴ اسفند در گزارشی با عنوان «سوهان دلخراش کرونا بر پیکر نحیف کارگران» در باره احتمال شیوع کرونا در میان کارگران استان قزوین هشدار داد و نوشت: «ساعت کاری بالا، کمبود یا نبود تجهیزات بهداشتی، تجمع و ازدحام کارگران و حضور در محیطهای سرد کاری باعث افزایش احتمال شیوع کرونا در جامعه کارگری استان شده و خانواده آنها را نیز تهدید میکند.» یوسف صفری خبرنگار در عسلویه از مسئولان خواسته است تا دیر نشده «تصمیمات بزرگ» بگیرند به عنوان راهحل برای کارگران نفت و گاز میگوید: «برای اینکار باید کمیته شرایط اضطراری منطقه پارس بعنوان قرارگاه مبارزه با کرونا در پارس جنوبی بررسی لازم در خصوص امکان سنجی تعطیلی موقت پروژههای در دست ساخت را در دستور کار خود قرار دهد». بسیاری از کارگران با اشاره به تبعیض در برخورد به کارگران میگویند دستکم ساعت کار را کم کنید و محیط را به لحاظ بهداشتی برای ادامه کار آماده کنید. اگر قادر به این کار نیستید کار را موقتا تعطیل کنید و پس از گندزدایی محل کار و تهیه امکانات لازم دوباره کار را شروع کنید. |