شش نظرسنجی و گزارشی به جنبش (2)

مهران.ع و همکاران

( بخش دوم- مصاحبه های سه تا شش )

مقدمه : در شش نظر سنجی که در پی ( در دو قسمت و هر قسمت حاوی سه مصاحبه ) میآید با کارگران در محیطهای کارگری گوناگون با شرایط نسبتن مختلف اما در بیشتر مواقع با پاسخ های نسبتن یکسانی در مورد فاکتورهایی بنیادین در جنبش کارگری، به گفت و گو نشسته ایم. تمامی این کارگاهها در شهر رشت و یا در اطراف آن هستند. هنگامی که نتایج این نظر سنجی را پیش از انتشار به چند فعال کارگری در شهرهای دیگر به ویژه تهران نشان دادیم، اظهار داشتند بسیاری از واقعیتهای مطرح شده در این نظر سنجیها با کمی اختلاف شبیه به اوضاع کارگران و کارگاههای محل کار آنها در جاهای دیگر کشور است. این گزارش از واقعیت میتواند پایه و نقطه عزیمتی باشد برای هرگونه تحلیل از وضعیت معیشتی-اقتصادی کارگران، سطح آگاهی و سطح مبارزات طبقاتی آنان . در اینجا ما به ارائهی تحلیل خود از این موارد نمیپردازیم. به باور ما پاسخ های داده شده به پرسش ها خود به زبانی صریح سخن میگویند و میتوانند سطح آگاهی و مبارزه را در میان بخشی از کارگران بازتاب دهند. این پاسخها باید برای ما کمکی باشد تا بر این اساس به ارائهی تحلیلی واقعی از شرایط موجود در طبقهی کارگر دست یابیم و بتوانیم مبتنی بر آن راهکارهای خود، سبکِ کار و بایدها و نبایدهایمان را هر چه عینیتر و دقیقتر تعریف و برنامهریزی کنیم.

در پرسشها تقریبن از همه چیز سوال شده است : وضعیت اقتصادی کارخانه، سطح دستمزد، وضعیت بیمه، ساعات کاری، مرخصی ها، رضایت یا عدم رضایت کارگران، امنیت شغلی، نوع استخدامها (رسمی، قراردادی، شرکتهای پیمانکاری و ... )، ارتباط کارگران با یکدیگر و با دیگر بخشهای کارگری، چگونگی عکس العمل کارگران به مطالبات جاری یا معوقه شان، میزان آگاهی از نحوهی تعیین سالانه دستمزد، میزان آگاهی از وجود شورایعالی کار و آگاهی از ماهیت آن، موضع کارگران دربارهی انتخابات ریاست جمهوری در سال 88، سطح آگاهی از طرح حذف یارانهها، ارتباط و تاثیرگذاری تشکلهای فعالین کارگری، رسانههایی که کارگران بیش از بقیه رسانهها تماشا میکنند ( و در نتیجه از آنان بیشتر تاثیر میگیرند)، دانش کارگران و عملشان دربارهی روز جهانی کارگر، میزان ِآگاهی آنان از قطعنامههای سراسری سالیان اخیر، سطح اطلاع از مسائل بین المللی کارگران، دیدِ کارگران دربارهی تشکل کارگری، تشکلهای موجود در محیط کارشان، میزان اتحاد و یا اصولن درک لزوم اتحاد، ترکیب سنی، ترکیب جنسیتی، فاصله ی نسلی و میزان آگاهی کارگرانِ جوان از تجارب پیشین و ...

ملاحظه میشود که با خواندن پاسخهای داده شده به این پرسشها تقریبن میتوان – در حد جامعهی آماری مخاطب این پروژه تا حدی به وضعیت معیشتی- اقتصادی کارگران و سطح آگاهی و سطح مبارزهی طبقاتی آنان آشنا شد. باید البته تصریح کرد در بسیاری از کارخانهها و یا محیطهای کاریِ مورد بررسی در این نظر سنجی، کارگران (مطابق گفته های پاسخ دهندگان) به نسبت، از وضعیت خود در مقایسه با دیگر کارگران راضیتر بوده اند.

این نکته را هم باید افزود که مصاحبه شوندگان، اگر خود، فعال کارگری نبودهاند اما دست کم دوستی و آشنایی و ارتباطی نسبتن مداوم با فعالان کارگری و یا حداقل یکی از تشکلهای فعالین کارگری داشتهاند.

ادامهی این گونه نظرسنجیها توسط دوستان دیگر میتواند ما را در تدقیق تحلیل هایمان یاری رساند. سوالها در یک کار ِگروهی و غالبن در پاییز 89، توسط تنی چند ازدوستان و یا اعضای کمیته هماهنگی برای کمک به ایجاد تشکلهای کارگری طرح و پرسیده شده است. و از میان دوستانی که این کار مشترک را به کمک یکدیگر پیش برده ایم ، اینجانب ویراستاری نهایی و افزودن این مقدمه را انجام دادهام. با سپاس از همهی این دوستان و با سپاس از مصاحبه شوندگان برای فرصتی که به ما دادهاند.به دلیل طولانی بودن متن نهایی ِ شش مصاحبه و برای سهولت در انتشار ، مصاحبه ها را در دو قسمت ، که هر قسمت شامل سه مصاحبه است منتشر می کنیم.

مهران.ع و همکاران - اسفند 89

......................................................................................................................

4- کارخانه ایران رادیاتور

- اسم کارخانه ؟

- نام کارخانه ایران رادیاتور است. البته من تا یک سال پیش در کارخانه کار میکردم. مالکیت آن خصوصی است.

- وضعیت بیمهی کارگرها چهطور است؟

- برای همه، بیمهها را پرداخت میکنند.

- مطالبات عقب افتاده مثل حقوق، چیزی دیگری در بین کارگرها هست؟

- نه چیز خاصی نیست.

- وضعیت استخدامشان چهطور است؟

- 79-80 نفر استخدامیاند که شامل حقوق 25 ساله شدند و کارگرهای جدید که آمدند بیشتر قراردادیاند.

- حقوق متوسط ماهیانه چهطور است؟

- سالی 5 درصد به حقوق اضافه میشود. همان حقوقِ اداره کار یک مقدار بیشتر حدود10 هزار تومان بیشتر.

- وضعیت کارخانه از نظر مالی به چه شکل است ؟ ورشکسته؟ در حال تولید؟

- سه چهار کارخانه جای دیگر هم دارد مشهد، ساری و ... . بزرگترین شهربازی سرپوشیده هم در خود رشت را دارد احداث میکند. از نظر مالی اینها کم ندارند.

- تعداد کارگرها و ترکیب جنسیتی شان چهطوراست؟

تمام کارگرها مرد هستند چون نوع کار سنگین است و تمام پرسنل اداری هم خانماند.

- شورای اسلامی کار هم دارد؟

- شورای اسلامی کار دارد که البته زیر نظر کارفرماست. اما کارگرها رای میدهند.

- کارگرها راضیاند از شورای اسلامی کار؟

- کارگرها به خاطر حقوق خوبی که دریافت میکنند هیچ صحبتی نمیکنند، همه رای میدهند که رئیس راضی باشد.

- نوع دیگری از تشکل را کارگرها می شناسند؟

- خیلی کم پیش بیاید که بشناسند ولی بعضیها به دلیل ارتباط با ماهواره و VOA, BBC یک اطلاعاتی دارند. صحبتهایشان را دربارهی VOA مثلن شنیدهام.

- یعنی به غیر از شورای اسلامی کار هیچ تشکل دیگری تجربه نشده؟

- نه.

- ارتباط با کارگرهای کارخانههای دیگر هم داشتند؟

- چون این کارخانه وسیع است و پرسنل زیادی دارد حدود 1000 نفر با کارخانههای مشهد، قم و دیگر کارگرها بین شعبهها در گردش هستند. با همان کارخانههایی که همین مالک صاحبش است. از روی دوستی و آشنایی ارتباط دارند؛ چون کارگرها در کارخانهها جابجا میشوند گاهی در این یکی و گاهی هم آن یکی، این طوری بیشتر با هم آشنا شدهاند.

- آیا به شرکت پیمان کاری واگذار شده یا همه در سطح مدیریت و دست خودشان بوده؟

- نه یک بخش هم اینها با شرکتی قرارداد بستند تا 6 ماه ماهی 15000 تومان از حقوق کارگرها کم میکردند و میدادند به آن شرکت. مثلن خودِ من مستقیما رفتم در شرکت، نه از طرفِ هیچ شرکت پیمانکاری. از طریق آشنا ولی قراردادی که برایم تنظیم کردند از طرف شرکت پیمانکاری بود.

- آیا تا بهحال خبری و اسمی از کمیته هماهنگی، کمیته پیگیری، اتحادیه ، شورای همکاری چیزی شنیدهاند؟

- اگر هم شنیده باشند در بارهی آن صحبتی نمیشود. یا حداقل من نشنیدهام.

- آیا دربارهی اول ماه مه که روز جهانی کارگر است چیزی میدانند؟

- آره خودِ کارخانه سولههای بزرگی دارد که هر ساله کارگرها را با خانوادههایشان آنجا جمع میکنند، جشن میگیرند و کلی در جشن برنامه دارند.

- درباره قطنامهی سال 88 و یا89 چهطور؟

- نه

- در ارتباط با اتفاقاتِ کارگری که در سطح جهانی پیش میآید چیزی می دانند؟

- مگر اینکه از BBC, VOA شنیده باشند.

- خودت هیچوقت تلاش کردی که چیزی را دنبال کنی یا حرکتی ایجاد کنی؟

- گاهی که پیش میآید صحبتی بکنیم میگویند تو دیگر چه میخواهی آخه؟ اینها که دارند همه چی به تو میدهند، هم حقوق بالا و هم امکانات. درصد اضافه را هم می دهند.[حقوق پرداختی بابت ِ] افزایش تولید، همه چیز داری دیگر برای چی میخواهی اعتراض کنی؟ کدام کارخانه این همه درصد میدهد؟ اصلن به فکر این که بخواهند اعتراضی داشته باشند نیستند .

- سالیانه یکبار شورای عالی کار برای افزایش حقوق تشکیل میشود ، چیزی دربارهاش میدانند؟

- اگر هم شورای عالی کار را نشناسند میدانند که دولت هر عید حقوق را اضافه میکند.

- آیا میدانند که میتوانند در افزایش حقوق تاثیر داشته باشند یا فقط منتظر هستند ببینند چقدر اضافه می شود؟

- اگر هم بشود این کار را نمیکنند چون از کار اخراج میشوند. هرکسی در کارخانه سعی میکند موقعیت خودش را حفظ کند چون یکی از کارخانههایی است که در استان گیلان نسبت به کارخانههای دیگر حقوق خوبی میدهد. فقط میخواهند بدانند چقدر حقوق اضافه میشود فقط همین.

- درباره طرح هدفمند کردن یارانهها چه نظری دارند؟

- چون این موضوع جدید است و من در کارخانه نیستم نمیدانم چه نظری دارند.

- ساعت کاری در کارخانه چهطور بود؟

- 3 شیفت است و دربارهی ساعت کاری اجحاف میشود. واقعا کارگرها خیلی تحت فشارند. آن موقع که من بودم 12 ساعت کار میکردیم از 6 غروب تا 6 صبح و 6 صبح تا 6 غروب. بعدها چون حقوق زیادی میدادند بابت اضافه کاری و ساعات طولانی، ساعت کاری را کمترکردند؛ که حالا 8 ساعت شده.

- تحلیل خودت درباره رسانهای که کارگرها بیشتر با آن در ارتباطاند چیست؟ از بین VOA,BBC, ،تلویزیونهای رسمی جمهوری اسلامی،کارگر تی.وی و........

- اکثرن ماهواره دارند. فارسی وان که تازه آمده در جریان نیستم. اما آن موقع که من بودم بیشترVOA میبینند. دربارهی جنبش سبز هم اگر بخواهم بگویم :چون موسوی هم طرفدار سرمایه داراست یکی از بزرگترین ستادها را در استان گیلان کارخانهی ما زد که خیلی تبلیغات وسیع هم برایش کرد. کارگرها هم به خاطر اینکه خودِ مدیر شرکت میگفت اکثرن میآمدند. درگیریها هم که میشد اضافه کار نگه نمیداشتند کارگرها را. اگر میخواستند بروند گیر نمیدادند.

- یعنی جهت رضایت کارفرما میآمدند و در انتخابات یا ستادهای موسوی شرکت میکردند؟ یا اینکه خودشان هم قبول داشتند؟

- خودشان که میگفتند موسوی از احمدی نژاد بهتره. بیشتر موسوی را قبول داشتند.

- تشکل هایی مثل کمیته هماهنگی، پیگیری و بقیه آیا توانستند تاثیر جدی روی کارگرها ی کارخانه شما داشته باشند؟ (حرفی حرکتی چیزی)

- دربارهی مطالبات چون برنامهای آنجا پیش نیامده کاری نکردند. فقط همان اطلاع رسانی چون در کارخانه حادثه زیاد اتفاق میافتد. همان چند وقتی که من بودم خیلی حادثه دیدم.

- آیا هیچوقت به آنها گفته بودی این اخبار در جایی درج میشود؟ مثلن در سایت کمیته هماهنگی؟ همین باعث ارتباط نشد که باعث شود سایت کمیته هماهنگی را دنبال کنند ؟ به خاطر این که اخبار آنها را در BBC,VOA نمی گویند ولی در چنین جایی مثل سایت کمیته بیان میشود؟

- ما از حوادث ایران رادیاتور خبر زیاد داشتیم. در اعتراضات و اخراجهایی که شده بود یک سری عکس فرستاده شد. بعد که پرسیدند گفته شد که این اخبار در فلان جا درج میشود یا در اخبار فلان گفته میشود. چون اخبار کومله هم بالا و پایین بود. من به آنها میگفتم که این اخبار در این ساعت پخش میشود. بعد که میپرسیدم هیچ تمایلی نسبت به این قضیه نداشتند که بخواهند بدانند چه میشود یا نمیشود.

...........................................................................................

5-شرکت راه سازی – عمرانی چولاب

اسم کارخانه شما چیست؟

- شرکت چولاب. جایی که ما کار میکنیم یک شرکت خصوصی است. کارگر ها هم فصلیاند. هم از نظر قانونِ تأمین اجتماعی و هم این که چون یک شرکت خصوصی است کارگران آن متشکل نیستند و در یک جا کار نمیکنند.

- شرکتِ خصوصی؟

- بله. شرکتهای راهسازی کلن اینطورند. چون کارگرها فصلیاند معمولن از نظر بیمه پشتیبانی نمیشوند.

- بیمه هستند؟ چند وقت در سال برایشان بیمه رد میشود؟

- بله بیمه هستند. البته فقط چند ماه در سال برایشان بیمه رد میشود. بقیه ماهها را رد نمیکنند.

- قرارداد دارند؟

- قراردادها اول، شش ماهه و سه ماهه بود. الآن یک ماهه است.

- حقوق متوسط چقدر است؟

- حقوق بالا و پایین ندارد، همان حقوقی را میدهند که اداره کار مصوب کرده.

- چیزی به آن اضافه نمیکنند؟

- خیلی کم. به ندرت پیش بیاید. کلن در نهایت با مزایا میشود 350 هزار تومان.

- به موقع پرداخت میکنند؟

- نه معمولا هر سه تا چهار ماه حقوق یک ماه را میدهند. بعضی از شرکتهای راه سازی هم هستند که حقوق هر شش تا هشت ماه یک ماه پرداخت میشود.

- پس مطالباتی که الآن وجود داردحقوق است؟ یا چیز دیگری هم هست؟

- مطالبات که نداریم. ببینید در هر کارگاهی ممکن است 100 کارگر باشد. آن چنان اعتراضی نمیشود که چرا به ما پنج ماه حقوق داده نشده ...

- دلیلش چیست که اعتراض نمیکنند؟

- به این کار نیاز دارند و یک بخش دیگر این است که به این کار به شکل کامل وابسته نیستند. کارگرهای گیلان و مازندران اغلب اینطورند. اکثرشان وابسته به زمین و باغند و چیزی دارند که از قِبَل آن امورات خودشان را بگذرانند.

- پروژههایی که الان شرکت در حال انجام دارد، همه در حال اجرا هستند یا بعضی از آنها متوقف شده ؟ مثلا به خاطر این که صورت وضعیت نگرفته باشند.

- این شرکت جزو شرکتهای بزرگ گیلان است. یعنی همه کارهای بزرگ به این شرکت با یکی دو تای دیگر واگذار میشود. ولی الآن سپاه آمده تمام کارها را در دست گرفته باعث شده که خیلی از شرکتها تعطیل شود چون سپاه هست کسی به اینها کار نمیدهد.

- چند کارگر دارد؟

- دقیقا مشخص نیست. چون در جاهای مختلف کارگاه دارد مثل ساری و ساوه و همین جا. در هر کارگاه به طور متوسط 100 تا 120 کارگر کار میکنند.

- با توجه به حقوق معوقه گزارش شده که اعتراضاتی هم صورت گرفته ، بگویید چهطور بوده؟

- بله ، بعضی از کارگران از این کارها میکنند. مثلا در تالش هر از گاهی کارگران اعتصاب میکنند و کارگاه را میبندند، یکبار 52 نفر را بیرون کردند و آب از آب تکان نخورد. به همین دلیل امسال که ما از 4 ماه قبل از عید حقوق نگرفتیم اعتراضی هم نکردیم.

- ساعت کاری چهطور است؟

- ساعت کار عملن مشخص نیست. ما معمولن از ساعت 7 صبح تا 5 بعد از ظهر کار می کنیم. یک ساعت هم برای ناهار است. بعضی از کارگاهها تا ساعت 6 یا 7 هم کار می کنند اما اضافه کاری محسوب نمیشود.

- کجا زندگی میکنند؟

- اکثرا بومیاند. رفت و آمد میکنند.

- سرویس هم دارند؟

- بعضی از کارگرها سرویس دارند.

- شرکت غذا میدهد؟

- بله یک وعده غذای گرم

- تشکل صنفی دارند؟

- هیچ. چون کاملن پراکندهاند و همه در یک جا کار نمیکنند نمیتوانند متشکل شوند.

- اصلا هیچ تشکلی را میشناسند؟ میدانند که باید چنین چیزی داشته باشند؟

- نه ، نه

- گفتید در یکی از این کارگاهها کارگران دست به اعتصاب زدند. توضیح می دهید که آیا سازماندهی شده بود یا نه؟ نمایندهای داشتند؟

- به صورت خودجوش بود و در منطقهی تالش کسانی که همزبان بودند این کار را کردند.

- در این اعتصاب هیچ تشکلی وجود داشته که به کارگران کمک کند تا این حرکت را سازماندهی کند؟

- نه، چون اصلن اینها به عنوان یک جمع کارگری خود را به حساب نمیآورند و همچنین به خاطر نوع کار خود پراکنده هستند. مثلا صبح وقتی شروع به کار میکنیم در هر قسمت دو سه نفر مشغول میشویم.

- یعنی خودشان را کارگر نمیدانند؟

- آن بحث دیگری است. اصلا کارگران نمیدانند چه هستند. یعنی من کارگرم و سرمایه دار از من سواری می گیرد و من نمی دانم چه هستم و از قدرت خودم خبر ندارم. حالا که کار ما پراکنده است و پخش هستیم اصلا جایی وجود ندارد که کارگران همدیگر را ببینند، مراوده داشته باشند و بعد تشکلی به وجود بیاورند.

- کارگران موقع غذا یا چیز دیگر جمع نمیشوند؟

- بیشترشان نمیآیند چون کارِ ما در مسیر است و هر چه مسیر طولانی تر باشد کارگرها بیشتر پراکنده هستند.

- آیا کارگران از تشکلهایی مثل کمیته هماهنگی... ، کمیته پیگیری ، اتحادیه آزاد و غیره اطلاعی دارند؟ چیزی درباره آنها شنیدهاند؟

- نه

- آیا کارگران شرکت شما میدانند که اول ماه مه (یازده اردیبهشت) روز جهانی کارگر است؟

- مگر این که از رادیو و تلویزیون چیزی بشنوند. ولی به هر حال به آن صورت چیزی نمیدانند.

- دو سال است که تشکلهای جنبش کارگری قطعنامه اول ماه مه را منتشر می کنند و مطالبات کارگران را در آن مطرح مینمایند. آیا شما این قطعنامه را دیدید؟

- من آره. ولی کارگرهای شرکت نه.

- آیا کارگران کارگاه شما از اتفاقات کارگری در سطح جنبش کارگری جهان خبر دارند؟

- نه اصلن. انقدر فرصت نمیکنند از دو قدم آن طرف تر از خودشان خبر بگیرند.

- شما تا حدی از قدرت کارگران و اینکه باید به قدرتشان پی ببرند و تشکل داشته باشند اگاهی دارید. آیا تا به حال سعی کرده اید با کارگران درباره این مسئله صحبت کنید. آن ها را جمع کنید و اعتراضاتشان را سازماندهی نمایید؟ اگر نه، در صورتی که این کار را بکنید در مورد شما چه فکر میکنند و چه حرفی میزنند؟

- من تا به حال چنین کاری نکردهام اما تا حدی میدانم اگر بخواهم از مطالبات حرفی بزنم، اگر فقط در حد حرف باشد حق را به من میدهند اما وقتی پای عمل برسد چون ذهنشان در این مورد خالی است میگویند ولش کن بابا، بیکار است، شکمش سیر است.

- شما همان حداقل حقوق یعنی 303 هزار تومان را دریافت میکنید. آیا کارگران میدانند چه کسانی آن را تعیین میکنند؟

- بله. دولت دیگر.

- می دانند کدام قسمت از دولت؟

- نه. فکر نکنم.

- آیا خود شما می دانید؟

- می دانم که هیات دولت در نشستی با نمایندهی کارفرماها و نمایندهی کارگران در این باره تصمیم میگیرند.

- آیا فکر میکنند که بتوانند تاثیری در روند افزایش حقوق داشته باشند؟

- نه.

- بنابراین هر چه بگویند قبول میکنند !

- قبول که؟ میگویند همین است دیگر کاریش نمیشود کرد.

- همکاران شما دربارهی طرح هدفمند کردن رایانه ها چه نظری دارند؟

- همه فکر میکنند که وضع بدتر میشود.

- چرا چنین فکری میکنند؟ آیا واقعیت را میدانند؟

- این احساس خطر هست که دولت اگر 50 تومان بدهد حتما 70 تومان میگیرد. مردمِ عادی همه این طور فکر میکنند.

- در مورد اتفاقاتی که در جریان بعد از انتخابات افتاد آیا کارگران نظری داشتند؟

- نه ، اکثرن نظری نداشتند.

- اصلن میدانستند چه شده؟

- خوب می دانستند اتفاقی افتاده ولی میگفتند اگر این برود یکی میآید از این بدتر و فرقی به حال منِ کارگر نمیکند.

- آیا طرفدار یکی از جناح ها بودند؟ به هر حال اصلن صحبتی میشد؟

- نه. نه به آن حدی که جدی باشد. خیلی جزئی بود. همان در حد حرف.

- در بین رسانههایی مثل تلویزیون رسمی ایران، VOA ، BBC، کوموله، فارسی وان و ... کارگران بیشتر طرفدار کدام یکی هستند؟

- من که ماهواره ندارم اما کارگران دیگر که دارند اکثرن صحبتهایشان دربارهی همان فارسی وان است.

- کارگران ازکدام یک از دولت های رفسنجانی ، خاتمی و احمدی نژاد جانبداری میکنند یا علیه آن صحبت مینمایند؟

- هر کسی باشد برایشان فرق نمیکند. چون تاثیری روی زندگیشان ندارد. شاید بگویند زمان دولتهای خاتمی و رفسنجانی ارزانتر بود پس بهتر بود و گرنه همهشان یک جوراند. فرقی نمیکند.

- آیا هیچ کدام از تشکلهای کارگری مثل کمیته هماهنگی، کمیته پیگیری، اتحادیه آزاد، کمیته مدافعان وشورای همکاری و غیره که کارشان کمک به کارگران است جهت گرفتن مطالباتشان سر وکلهشان در کارگاههای شما پیدا شده؟

- نه اصلن. و کارگران هیچ چیز دربارهی آنها نمیدانند.

- وضعیتِ قرارداد چهطور است؟

- در مورد قراردادها هر یک ماه به یک ماه تمدید میشود. یعنی یک بار که امضا می کنیم خود به خود تا پایان 12 ماه تمدید میشود. مدت قرارداد را کم کردهاند که راحت بتوانند کارگر را بیرون کنند. من خودم شاهد بودم که زمانی میخواستند کسی را بیرون کنند گفتند: تا پایان ماه قرارداد دارد. تا آن موقع از او کار میکشیم و بعد میاندازیمش بیرون. یک بار هم برای خود من پیش آمد. رفتم ادارهی کار. گفتم که مرا اخراج کرده اند. گفتند قراردادت چند ماهه بوده؟ گفتم: یک ماهه. گفتند خوب آقا پس برای چه آمده ای اینجا؟ گفتم 15 سال است که من این جا کار میکنم. گفتند 100 سال کار کن، قراردادِ تو یک ماهه است. سر ماه هم کارفرما گفت هِری من تو را نمیخواهم، برو خانه ات.

- بیمه بیکاری هم به شما تعلق نمیگیرد؟

- نه چون جزو کارگرهای فصلی هستیم.

- شما که 15 سال است آن جا کار میکنید حقوقتان با بقیه فرق میکند؟

- نه. هیچ فرقی ندارد. همه یک حقوق میگیریم. هر سال همان مقداری که ادارهی کار اعلام میکند. فقط همان مقدار به حقوق ما اضافه میشود. تا چند سال پیش جمعه ها هم کار میکردیم و اضافه کاری میدادند ، ساعت ِکاری نصف روز بود ولی الآن دیگر همه را برداشتهاند. روزهای جمعه هم مثل روزهای عادی کار میکنیم. تا زمانی کار باشد باید کار کنیم. هر وقت دلشان خواست میگویند آقا تعطیل ، بروید خانههایتان.

- یعنی مرخصی ماهانه ندارید؟

- چرا این چیزها که در قانون آمده در نظر گرفته میشود اما دربارهی اضافه کار دستشان باز است.

- خسته نباشید. دست شما درد نکند.

........................................................................................................

6-کارخانه خزر الکتریک

- 21 سال است که در محیط کارگری هستم. محیط کارگریِ ما کارگاهی است که صد تا صد و بیست نفر در آن کار میکردند حالا رسیده به 35 نفر. مدیریت کارخانه برای هر پنج شش نفر مسوول گذاشته و در قسمتهای مختلف مثلا مونتاژ و تزریق و غیره سعی میکند همان افراد را حمایت کند تا آنها هم به نوبهی خود کارگرها را آن طور که مدیریت میخواهد بچرخانند. شرکت ما یک شرکت خصوصی است.

- بحثهایی که مطرح میکنید خیلی جالب است. شما خیلی خوب میتوانید تصویرِ واقعی از کارخانهتان ارائه بدهید چون خودتان دقیقن متوجه شدهاید که چه سوالاتی و به چه منظوری قرار است پرسیده شود. ما فقط میخواهیم بدانیم شما به عنوان یک ناظرِ دقیق، نه از منبع ذهنیتان، به ما بگویید که کارگران شرکت شما دربارهی این چیزهایی که میپرسیم چگونه فکر میکنند.

- ببینید وقتی وضعیت اقتصادیِ کارگر به این شکل فلاکتبار است شما میخواهید برایَش توضیح بدهید که اضافه کار قبول نکند؟ ستم، دوگانه است. استثمار است. بیش از 8 ساعت نباید کار کنی. فرسودگی دارد. اینها را که مطرح میکنی کارگر اصلن نمی گیرد. چون میخواهد سه ساعت بیشتر کار کند تا لقمه نانش را با پنیر سرِ سفره ببرد. من فکر میکنم ارتباطی را که نیروهای سیاسی و روشنفکر میخواستند با کارگر ایجاد کنند متاسفانه هنوز راهش را پیدا نکردهاند.

- همین مواردی را که بیان کردید ما در سوالاتی گنجاندهایم تا مطلب ساده تر و محدودتر عنوان شود. اگر اجازه دهید یکی یکی مطرح میکنم. اول آیا شرکت شما خصوصی است؟

- بله . شرکتی است که قبلا ظرف تفلون تولید میکرده اما الآن بعد از تغییر ساختار، جاروبرقی و کولرِ آبی برای مناطق خشک بیرون میدهد.

- چند نفر کارگر دارد؟

- 35 نفر

- وضعیت بیمه چهطور است؟

- همه بیمه هستیم. یعنی این کارخانه جزو کارخانههای خوبِ شهر صنعتی است. در شهر صنعتیِ رشت مجموعن 102 کارخانه وجود دارد. چیزی حدود 80 کارخانه فعال است. البته وقتی میگوییم کارخانه این طور برداشت نکنید که یک محیطِ کاریِ بزرگ با ماشین آلاتِ خاص است. خیلی از این کارخانهجات فقط 15 پرسنل دارند.کارخانجات بزرگ پنج شش تا هستند که معروفاند.

- وضعیت استخدامی چهطور است؟

- در آغازِ کار شرکت در سال 68 کلیه پرسنل استخدامی بودند. بعد از 10 سال که قرار شد خط تولید عوض شود. همه خانم ها را بیرون کردند. حدود 50 نفر و سه ماه و نیم به هر کدام دادند. که آن هم با تلاش خود کارگرها بود. چهار پنج نفر با مدیریت صحبت کردیم. خیلی راحت میخواستند سرشان را با پنبه بِبُرند. خلاصه با بحثهایی که در گرفت مدیریت قانع شد سه ماه و نیم به آنها بدهدکه شرط خوبی در آن وقت بود.

- الآن چهطور؟ همه قراردادی اند؟

- نه . حدود 24 نفر استخدامی هستیم که از همان دوران باقی ماندهایم. ولی بعضی از کارگران را که از لحاظ سواد پایینتر بودند و کارهای خدماتی میکردند از کارخانه اخراج کردند که بتوانند کارگرهای قراردادی بگیرند.

- قراردادشان تا چه مدتی است؟

- سه ماهه است.

- پرداخت حقوق مرتب است یا با تأخیر؟

- مشکلی نداریم. جزو کارخانجاتی است که به موقع حقوق پرداخت میشود.

- مطالبهای ، معوقهای یا جاری که به تأخیر افتاده باشد چهطور؟

- نه. اتفاقن طرحِ طبقهبندی هم اجرا شده. جزو معدود کارخانههایی است که در شهر صنعتی طبقهبندیِ مشاغل دارد. البته باید بگویم که یک سری از کارگرهایی که در این محیط آمدند با روابط آمدند. طبق ضوابط استخدامی نبوده. به اصطلاح یک شرکت فامیلی است. همه چیز را هم دربارهی همه، مدیریت میداند. مثلا دربارهی خودِ من می دانند که در زندان بودهام و فعالیتِ سیاسی داشتهام.

- یعنی در کارخانهی شما تعداد زیادی به مسائل سیاسی آگاهی دارند؟

- نه. تعداد، خیلی کم است. شاید از کلِ کارگرهای کارخانه دو سه نفر بیشتر نباشند. بقیه آگاهی کمی دارند چون اغلب بیسواد یا کمسوادند.

- کارخانه تولید دارد؟

- بله. وضعش خوب است.

- حقوق متوسط آنجا چهقدر است؟

- حقوق حداقل دستمزد است. بر اساس طرح طبقهبندی که ده سال پیش پیاده شد هر ساله حقوق بالا میرود. مزایا میتوانیم بگیریم. به هر حال چیزی اضافه نمیکنند مگر آن که دولت اضافه کند. ما همیشه در طول سال با مدیریت دربارهی اضافه حقوق بحث داریم. میگوییم در طول سال چیزهایی مثل مایع دستشویی سه بار قیمتش تغییر می کند گوشت همین طور ، مایحتاج عمومی دیگر همین طور . چهطور حقوق کارگر یا تغییر نمیکند یا تغییرش خیلی سخت و کم است. خیلی بحث و صحبت کردهایم که شاید بتوانیم امکاناتی بگیریم. در نهایت حقوق اضافه نکردهاند. ممکن است گاهی چیزی بدهند به عنوان پاداشِ تولید. چیزهای عجیب و غریب از خودشان در میآورند مثلن کارانه. چیزی هست که در بعضی کارخانهها هر دو ماه یک بار میدهند هر کارخانهای به شکلی. بر اساس طرح طبقهبندی، گروه میگیریم. مثلن ما انبار هستیم. من انباردارِ گروه 11 هستم. حقوقی که دولت سالانه تعیین میکند یک گروه میگیری به اضافه پانصد و خردهای. کارگرهای دیگر 10 در صد اضافه میشود به اضافه 300 تومان.

- از حداقل هست تا چهقدر؟

- یک چیزی حدو 15 تا 17 درصد. هیچوقت 20 درصد اضافه نشده. دو سال اخیر که خیلی کم بوده.

- یعنی با توجه به چیزی که امسال اضافه شده، حداقل چهقدر حداکثر چهقدر؟

- مثلن حقوق من 40000 تومان اضافه شده. روزی 8 ساعت کار میکنیم. اضافه کار هم نداریم چون سعی میکنند اضافه کار اصلن ندهند. اما با توجه به این که هوا امسال خیلی گرم بوده و کولرهای بیشتری فروخته شد سعی کردیم حداقل سه ساعت اضافه کار بگیریم. که برای سال بعد دو ماه کار بکنند.

- مرخصی طبق قانون کار است؟

- بله.

- هیچ وقت انجمن اسلامی ، شورای اسلامی یا نماینده کارگری داشتید؟

- از همان سال اول نگذاشتیم که انجمن اسلامی در کارخانه پا بگیرد. یعنی هر که آمد ما چهار پنج نفر جلوش ایستادیم. شورای کارگری داریم. یک نفر نماینده شده .

- یعنی یک نفر فقط در شورا هست؟

- اول دو نفر بود بعد با توجه به تعداد پرسنل شد یک نفر.

- حالا کارگرها به شورای اسلامی علاقه دارند؟ دربارهاش چه فکر میکنند؟ آیا با آن همکاری میکنند؟

- نمایندهی شورا شاید مذهبی باشد اما وابسته به دولت و حاکمیت نیست و کاملا با ما هماهنگ است. با کارفرماست که مشکل دارد. در گرفتن حق و حقوق کارگران همیشه با مدیریت مشکل دارد. انتخابش هم واقعی بود، بیواسطه توسط خود کارگران. در واقع ما هستیم که تعیین میکنیم چهکسی نماینده باشد.

- کارگرها تا حالا به تشکلی مستقل از کارفرما فکر کردهاند؟

- اصلن نه. بیشتر از طریق سرپرست قسمتها که چهار پنج نفر هستیم که با کارفرما در ارتباطایم. به کارگرها هم تفهیم کردهایم که شورا نمیتواند حق و حقوق آنها را بگیرد. کارگران فکر میکنند با توجه به وضعیت تأمین اجتماعی چنین چیزی امکان پذیر نیست. ما هم باید براساس نیازها و خواستهای آنها عمل کنیم وگرنه با آنها مدام بحث و جدل خواهیم داشت. چون ادارهی کار روابط خیلی نزدیکی با مدیریت کارخانجات دارد سرپرستها ترجیح می دهند خواستهای کارگران را به اطلاع آنها برسانند و سعی کنند مطالباتشان را بگیرند. طبق روابط مشکلاتمان حل میشود.

- آیا کارگران تشکلهایی مثل کمیته هماهنگی ، کمیته پیگیری ، اتحادیه آزاد ، کانون مدافعان ، شورای همکاری و تشکلهای دیگر را که اهداف خاصی را در دستور کارخود جهت احقاق حقوق کارگران دارند میشناسند؟

- نه. شاید 10 درصدشان

- مثلن کدام یکی را؟

- گاهی خودمان بحثهایی را در کارخانه پیش میکشیم . گاهی هم به آنهایی که ماهواره دارند میگوییم فلان کانال یا فلان برنامه را که درباره مسائل کارگری صحبت می کنند تماشا کنند.

- نه. منظورم تشکلهایی است که در ایران فعالیت میکنند، آیا آنها را می شناسند؟

- نه. انگشت شمارند. شاید دو سه نفر. آنها هم کسانی هستند که قبلا سیاسی بوده اند.

- درباره اول ماه مه اصلن میدانند که روز جهانی کارگر است؟

- خوشبختانه هر سال در محیط کارگریمان این را توضیح میدهیم. اکثرن میدانند که در آن روز چه اتفاقی افتاده است.

- در دو سال گذشته بعضی از تشکلهای جنبش کارگری قطعنامهی مشترک صادر کردند. آیا کارگران از آن خبر دارند؟

- نه. خودم دیدهام اما آنها نه.

- توضیح دادید که در مواردی کمک میکنید به گرفتنِ حقوق کارگران. اما آیا تا به حال کمک کردهاید برای ایجاد یک جمع کارگری یا برای کمک به کارگران کار جمعی انجام دادهاید؟

- نه. به نظر من محیط کارگری اصلن تشکیلات گریز است. متاسفانه حتا کارگرانی که فعال سیاسی بودند و الآن در این محیط کار میکنند وقتی بارها و بارها با آنها صحبت میکنیم اصلن خودشان را گم کردهاند. یعنی آن چیزهایی که به آن اعتقاد داشتند رها کردهاند. دنبالِ منافع خاص شخصیِ خودشان هستند البته با کشاندن بحث های مربوط به گرفتن مطالبات بین کارگران تا حدی توانستیم کارمان را پیش ببریم.

- کار گروهی اصلن نداشتید؟ فقط همان چهار پنج نفر؟

- نه نداشتیم.

- می گویید پایه حقوقیِ شما به اضافه ردههای کاری که دارید بر اساس حداقل دستمزد اعلام شده است. آیا کارگران میدانند که این حداقل دستمزد که امسال 303500 بوده چه کسانی تعیین میکنند؟

- میدانند که نمایندهی مجلس ، نمایندهی کارگران و رئیس شورای کار بر اساس اطلاعات بانک مرکزی اعلام میکنند که حداقل دستمزد چهقدر باید باشد.

- همهی کارگران اینطور میگویند؟

- بله. یعنی از نظر ارتباطشان با رسانهها، به دنبال منافع خودشان هستند. از اخبار میشنوند.

- آیا میدانند که میتوانند روی این دستمزدها تأثیر داشته باشند؟ یا این که همیشه منتظراند تا ببینند چه اعلام میشود؟

- نه. فکر نمیکنم. مثلن من خودم بارها دربارهی مسئلهی نیشکر هفت تپه در کارخانه صحبت کردهام. دربارهی ایران خودرو ، دربار اسانلو و کسانِ دیگر. من نمیگویم همهی کارخانجات ایران مثل کارخانهی ماست نه یقینا محیطهای کارگریای وجود دارد که کارگرانِ آن فعالاند . مثلن در همین شهر صنعتی، کسانی هستند که فعالاند. ولی کارگرانِ محیط ما ، برایشان مهم نیست. برای منافع خودش فقط کار میکند. نسبت به جریانات چپ و جریانات مذهبی مثل مجاهدین بدبین است. دربارهی همین جنبش سبز هر بار که فرصتی دست داده صحبت کردهایم. همین را هم قبول ندارند. به خاطر یارانه احمدی نژاد را قبول دارند.

- در مورد طرح هدفمند کردن یارانهها یعنی حذف بخشی از سوبسیدهایی که وجود دارد کارگران چهطور فکر میکنند؟

- فکر میکنند طرحِ جالبی است.

- دقیقن چه توضیحی برایش ارائه میدهند؟

- با طرحِ باز کردن حساب در استانهایی که اعلام شده از جمله گیلان بحثهای زیادی پیش آمد. بیشتر موقع ناهار صحبت میکنیم، بعضی وقتها در قسمتهای خط، زمان کوتاهی میشود صحبت کرد. زمانی در محیطِ کاری فشار خیلی زیاد شد حتا در سطح مدیریت، صحبتِ اصلیِ کارخانه تا چند روز دربارهی همین موضوع بود.

- الآن چه؟ آیا باز هم نظرشان این است که طرح خوبی است؟

- کمکم دارند دلسرد میشوند. یعنی این ماه آن ماه که شده خیلی امیدوار نیستند. شایعاتی که درست میشود مثلن این که قرار است نفری 2000 تومان بدهند آن وقت پول آب و برق را تخیلی برای خودشان حساب میکنند و باز امیدوار میشوند.

- به طور میانگین همکارانتان دربارهی این طرح چگونه فکر میکنند؟

- اکثریت میگویند خوب است.

- تمام اتفاقاتی که بعد از انتخابات افتاد آیا همکاران شما نقشی در آن داشتند؟ اصلا دربارهاش حرف میزدند؟ اگر موضعگیری داشتند به کدام طرف بوده؟ یا نه برایشان مهم نبود چون فکر میکردند کار دیگری باید کرد؟

- اکثرن ماهواره دارند و فقط اخبار را دنبال میکردند.

- بیشتر کدام کانال ماهوارهای را نگاه میکنند؟ کوموله، VOA ، BBC یا فارسی وان و یا ...؟

- معمولا VOA و BBC منبع خبریشان است. فیلمهای فارسی وان را هم زیاد می بینند و برای هم تعریف هم میکنند.

- با توجه به این که رسانههای ماهوارهای را هم میدیدند دربارهی اتفاقات بعد از انتخابات چه فکر میکردند؟

- اکثرن مثل خیلیها در جامعه فکر میکنند هرکسی بیاید همین است.

- پس فکر نمیکنند که بتوانند در این جریانات نقشی داشته باشند.

- بارها صحبت میشود. مثلن یکی 30 سال در کارخانه توشیبا کار کرده بود ، بعد از آن جا بازخرید کرد و در کارخانهی ما مشغول کار شد. می گوید دنیا همین طور است . چون کم سوادند و یا مطالعه ندارند دنیا را اینطور میبینند.

- شاید فکر میکنند هر کسی بیاید همین طور است ، پس ما خودمان باید طوری سازماندهی کنیم که ما بیاییم روی کار. اصلن چنین چیزی به ذهنشان می رسد؟

- نه. نه اصلن

- بین این آقایان موسوی، رفسنجانی ، خاتمی و احمدی نژاد کدام یک را ترجیح میدهند؟ اصلن دربارهشان حرفی میزنند؟

- البته یک مقدار اطلاعات دارند. مثلن نیروهای جوانتر که به قول معروف امروزی ترند، بهروز اند طرفدار موسوی بودند. بخش دیگر که از احمدی نژاد حمایت میکردند به اینها میگفتند مگر همین موسوی در زمان جنگ فلان کار را نکرد؟ حرفها و بحثها در همین حد بود.

- تشکلهایی که الآن موجودند مثل کمیته هماهنگی ، پیگیری ، اتحادیه آزاد ، کانون مدافعان ، شورای همکاری و غیره ارتباطی با کارخانهی شما دارند؟ کاری را توانستند سازماندهی کنند؟

- نه.

..............................................................................................

پایان شش مصاحبه و انتهای بخش دوم

مهران.ع و همکاران – اسفندماه 1389