info@barayeazadi.com |
کد خبر : 11047 2021-04-27 08:54:56 |
روایت ظریف از دو عامل مهم در سرنوشت ایران: نفوذ روسیه و حاکمیت مطلق سپاه |
ٖ
بازگشت به صفحه اول
روایت ظریف از دو عامل مهم در سرنوشت ایران: نفوذ روسیه و حاکمیت مطلق سپاه
خلاصه ۳ ساعت فایل صورتی محرمانه ظریف که روز گذشته به رسانهها راه یافت این است: سپاه حاکم مطلق ایران و تعیینکننده سیاست داخلی، منطقهای و بینالمللی است. او از یک بازیگر بزرگ در ورای مرزها نیز سخن میگوید: روسیه. ظریف در یک گفتوگو برای آرشیو تاریخ شفاهی دولت − که قرار نبوده منتشر شود و افشاشده − میگوید که سپاه و شخص قاسم سلیمانی در طراحی سیاست خارجی ایران نقش محوری را دارند و فعالیتهای آنها در دوران مذاکرات برجام و بعد از آن مخرب بوده است. وزیر امور خارجه ایران از نظامیگری سپاه با عنوان استعاری میدان به مفهوم میدان جنگ یاد میکند و میگوید: «در سیاست ایران، میدان حاکم است.» در یک مصاحبه تصویری که روز ششم اسفند سال ۱۳۹۹ برای آرشیو تاریخ شفاهی دولت انجام شده، و روز پنجم اردیبهشت تنها صدای آن منتشرشده، سعید لیلاز -اقتصاددان نزدیک به دولت حسن روحانی- از محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه در مورد تجربه سیاست خارجی ایرانی در رابطه با قدرتهای بزرگ، قدرتهای منطقهای مانند عربستان، جنگ سوریه و نقش سپاه و شخص قاسم سلیمانی میپرسد. وزارت خارجه ایران میگوید این مصاحبه هفت ساعت بوده اما کمی بیش از سه ساعت آن بهدست رسانهها رسیده است. هنوز مشخص نیست که چه کسی این فایل صوتی را از آرشیو محرمانه دولت خارج کرده و بهدست رسانهها رسانده است. چه کسانی پشت این فایل هستند؟ این فایل نسخه صوتی یک مصاحبه تصویری است که در آن سعید لیلاز، از محمدجواد ظریف پرسشهایی در مورد سیاست خارجی ایران، موضوع مذاکرات و دخالتهای سپاه در سیاست خارجی میپرسد. این گفتوگو برای پروژهای تاریخ شفاهی مرکز بررسیهای استراتژیک ریاستجمهوری انجام شده که رئیس این مرکز حسامالدین آشنا - شخصیت امنیتی در دولت حسن روحانی - است و به گفته تسنیم رسانه نزدیک به سپاه، هم او باید مسئولیت افشا و پخش این فایل را به عهده بگیرد. فایل صوتی به دست رسانههای مختلفی رسیده است. "زمانه" آن را غروب روز یکشنبه از یک منبع ناشناس دریافت کرد. وزیر امور خارجه ایران از نظامیگری سپاه با عنوان استعاری میدان به مفهوم میدان جنگ یاد میکند و میگوید: در سیاست ایران، میدان حاکم است. سعید لیلاز درباره فایل به رویداد ۲۴ گفته که این گفتوگو برای ثبت در آرشیو دولت انجام شده و قرار بوده که ظریف بدون سانسور تمام پرسشها را پاسخ دهد. به گفته لیلاز مدیریت این برنامه با حسام الدین آشنا و محمود واعظی - رئیس دفتر حسن روحانی - بوده است. حسام الدین آشنا همراه با واکنشها به این فایل صوتی و بدون اینکه به آن مستقیم اشاره کند در حساب توییترش نوشته است: «انشالله این سوء نیت و کید احتمالی، به خودشان برگردد.» کلیات حرفهای ظریف سه ساعت گفتوگوی ظریف حاوی اطلاعات تاریخی در رابطه با دوران وزارت او و به ویژه در در مورد رابطه ایران و روسیه، رابطه ایران با آمریکا و اتحادیه اروپا، جنگهای نیابتی ایران و عربستان و به ویژه در یمن و نقش سپاه در سیاست خارجی ایران است. محورهای کلیدی این گفت و گو این است: ۱- روسیه به دنبال تداوم «منازعه کنترلشده» ایران و غرب است. روسیه با برجام مخالف بود و در طی روند مذاکرات و پس از امضای قرارداد برجام سعی کرد دستاوردهای سیاسی آن را تخریب کنند؛ ۲- در طی مذاکرات شخص ظریف با نمایندگان روسیه تنش داشته است؛ ۳- روسیه که تا پیش از برجام با سفر سلیمانی به مسکو موافقت نکرده بود بعد از برجام به طور مستقیم با قاسم سلیمانی در تماس بوده و بدون هماهنگی با وزارت خارجه ایران او را به روسیه دعوت کرده و در سیاستگذاری جنگ سوریه و تعمیق حضور ایران در سوریه و به ویژه درگیر شدن نیروهای ایران در جنگ زمینی از طریق رابطه با سلیمانی تاثیر گذاشته است؛ ۴ - سپاه پاسداران و جریان نظامی آن دستکم در سالهای گذشته کارگزار سیاستهای روسیه در داخل و خارج ایران بودهاند؛ ۵ - رهبر جمهوری اسلامی، جریان نظامی سپاه - که ظریف به استعاره به آن میدان میگوید را به دیپلماسی ترجیح میدهد و دست بالا در سیاست ایران را جریان نظامی دارد. «میدان» همان سپاه است و «میدان» حاکم است بخشی از گفتوگوهای ظریف در رابطه با قاسم سلیمانی و چیزی است که او به استعاره «میدان» میخواند -که استعارهای برای جریان نظامی سپاه و جنگهایی است که سپاه درگیر آن است. ظریف در نقد رابطهاش با سلیمانی میگوید که زمانی که برای مذاکرات میرفت سلیمانی به او مطالباتش را دیکته میکرد و میگفت ما یک و دو و سه را میخواهیم اما حاضر نبود در برابر این مطالبات خودش هزینهای بپردازد. او با بیان اینکه دستگاه دیپلماسی ایران برای اینکه میدان بتواند جنگهایش را پیش بربد بسیار هزینه کرده است گفت: «من دیپلماسی را بیشتر هزینه کردم برای میدان تا میدان برای دیپلماسی هزینه شده باشد.» او در نقد این رابطه یک طرفه با نظامیهای سپاه میگوید: «سیاست میدان هم باید تابع استراتژی کشور باشد، اما اینطور نبوده و میدان تعیین کرده که سیاست کشور چه باشد.» در ادامه در مورد رابطه خودش و قاسم سلیمانی میگوید: «من و سردار سلیمانی الزاما هم نظر نبودیم اما احساس میکردیم که باید باهم هماهنگ باشیم.» وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی در مورد بخشی از سیاستهای پرهزینه قاسم سلیمانی میگوید که زمانی که پس از برجام ایران خرید هواپیمای بوئینگ و ایرباس را آغاز کرد و شرکت هواپیمایی ایران ایر از فهرست تروریستی آمریکا خارج شد، قاسم سلیمانی سفرهای شرکت هواپیمایی هما را به خط هوایی ایران به سوریه اضافه کرد. پیش از این قاسم سلیمانی از هواپیمایی ماهان برای انجام کارهایش در سوریه استفاده میکرد. با تماس تلفنی جان کری، دستگاه دیپلماسی ایران میفهمد که با فشارهای قاسم سلیمانی پروازهای هما به سوریه افزایش پیدا کرده و شش برابر شده است. به گفته ظریف او در این مورد به سلیمانی نقد میکند که چرا از همان ماهان استفاده نمیکنید؟ و سلیمانی پاسخ میدهد: «چون هما امنتر است.» این داستان را ظریف استفاده میکند که نشان دهد که برای سلیمانی اولویت سیاستهای جنگ بوده است و کارهای او برای دیپلماسی کشور و بخش غیرنظامی کشور هزینه ایجاد میکرده است. ظریف این مثالها را همچنین استفاده میکند که چندین بار در طول مصاحبه بگوید میدان - بخوانید سیاستهای نظامی - در ایران حاکم است. در انقاد به سلیمانی و حرف ظریف در مورد خودش که در سیاست خارجی هیچ کاره است او میگوید: «هیچ سیاستی نباید صفر یا صدش دست یک نفر باشد.» روسها به دنبال تخریب برجام بودند او چند رخداد که به نظر او برای آشفته کردن روابط ایران و بلوک غرب و قرارداد برجام انجام شده را فهرست میکند: ۱ - دعوت قاسم سلیمانی بدون هماهنگی با وزارت خارجه ایران به روسیه و درگیر کردن ایران در جنگ زمینی در سوریه؛ ۲ - توقیف دو قایق آمریکایی و ۳ - تسخیر سفارت عربستان سعودی که ظریف میگوید «خیانت» بود. در بخشی از این مصاحبه ظریف میگوید در یک بازه شش ماهه روسیه میخواسته که برجام را نابود کند؛ در سه ماه نخست مذاکرات در سال ۱۳۹۲ و سه ماه پایانی مذاکرات در سال ۱۳۹۴. ظریف در ماههای منتهی به امضای توافق برجام میگوید که روسها کارشکنیهایشان را افزایش دادند. او حتی به تنشهای خودش با تیم مذاکره کننده روسیه و شخص سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه اشاره میکند. به گفته ظریف شب پیش از نهاییشدن برجام، سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه میخواسته که روند را متوقف کند و آنها باهم درگیر لفظی میشوند. در بخشی از این مصاحبه ظریف میگوید در یک بازه شش ماهه روسیه میخواسته که برجام را نابود کند؛ در سه ماه نخست مذاکرات در سال ۱۳۹۲ و سه ماه پایانی مذاکرات در سال ۱۳۹۴. به تفسیر وزیر خارجه جمهوری اسلامی، روسها فکر نمیکردند برجام به نتیجه برسد و وقتی که رسید شروع به تخریب دستاوردهای آن کردند. وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی میگوید در یک مقطع «برادران روس» این را پیشنهاد کردند که ایران هر شش ماه یک بار به شورای امنیت برود تا این شورا ادامه توافق هستهای را بررسی و تایید کنند. ظریف میگوید که برنامهای که روسیه برای ایران داشت این بود که هر شش ماه یک بار پنج عضو ثابت و ده عضو غیرثابت شورای امنیت پرونده ایران را بررسی کنند - پیشنهادی که به نظر ظریف به ضرر منافع ایران بود. پس از اینکه برجام نهایی میشود، ظریف میگوید که در بازه شش ماهه در فاصله ۲۳ تیر ۹۴ که برجام نهایی شد تا ۲۶ دی ۹۴ که برجام به مرحله اجرا درآمد، روسها چندین رخداد را هدایت کردند که به توافق هستهای ایران با گروه ۱+۵ صدمه بزنند. اولین این رخدادها به گفته ظریف، سفر قاسم سلیمانی به روسیه است که بدون هماهنگی با وزارت خارجه انجام میشود. ظریف میگوید این سفر تحت کنترل وزارتخانه او نبوده و با اراده روسیه انجام شد: «سفر آقای سلیمانی به روسیه به اراده مسکو شکل گرفت نه به اراده ما.» او در ادامه میگوید: «وقتی اراده روسیه این باشد که برجام را نابود کند، حتما از طریق وزارت خارجه عمل نمیکند.» مصاحبه کننده میگوید حرف سنگینی میزنید و ظریف تایید میکند که بله حرف سنگینی میزنم. به غیر از این سفر، رخدادهای دیگری که پشت سر هم اتفاق میافتد هم به نظر ظریف مربوط به این سفر و برنامههای روسیه برای از بین بردن دستاورد برجام است. از جمله گرفتن دو قایق جنگی آمریکایی در خلیج فارس در ۲۲ دی ۹۴ و حمله به سفارت عربستان در ۱۲ دی ۹۴. در این مقطع از مصاحبه ظریف خیلی صریح میگوید: «حمله به سفارت عربستان خیانت بود.» ایران و غرب ظریف در این مصاحبه میگوید که روسها مایل به حل اختلافات ایران با غرب نیستند. او تاکید می کند که منافع روسیه در آن است که ایران یک زخم بزرگ در روابط با غرب داشته باشد به نحوی که نه به خونریزی و درگیری مستقیم منتهی شود و نه بهبود یابد. او میگوید طرح مشخصی برای مدیریت اختلافات با آمریکا تهیه و به خامنهای و روحانی ارائه داده ولی به آن توجهی نشده است. پیشنهاد ظریف آن بوده است که لیستی از موارد مورد اختلاف تهیه شود و با تفکیک موارد غیرقابل مذاکره از آنهایی که قابل تفاهم هست، تعدادی از این موارد اختلافی حل شود. ایران و چین چین در محور این فایل صورتی قرار ندارد. در بخشهای مربوط به پرونده هستهای از عملکرد هماهنگ چین و روسیه برای تصویب ۶ قطعنامه فصل هفتمی شورای امنیت سازمان ملل در دوران ریاستجمهوری احمدینژاد روایت میشود. تنها یک بار به صورت مستقل و زمانی که در مورد پیوستن ایران به پیمان شانگهای اشارهای صورت میگیرد، ظریف در مورد نقش چین مستقل از روسیه حرف میزند. در این بخش از مصاحبه که به دلیل مداخله مصاحبهکننده ناتمام میماند، ظریف تلویحا میگوید که چین مانع عضویت دائم ایران در پیمان شانگهای بوده است. ایران از سال ۲۰۰۸ به صورت رسمی تقاضای تبدیل وضعیت خود از «عضو ناظر» به «عضو رسمی» را داده است. ایران با اینکه تلاش میکند خود را در مدار شرقی با روسیه و چین قرار دهد ولی مخالفت هر دو کشور را با عضویت خود در پرونده دارد. دو سال پس از ابلاغ درخواست رسمی ایران و با پایان یافتن مهلت بررسی درخواست کشورها، این سازمان تصمیم گرفت که بررسی تقاضای ایران را به اصلاح اساسنامه این سازمان موکول کند. بر طبق اساسنامه، کشوری که هدف تحریمهای بینالمللی قرار دارد نمیتواند عضو رسمی باشد. بهرغم تلاش ایران، اصلاح اساسنامه در ۱۱ سال گذشته صورت نگرفته است و حتی با وجود اینکه ایران پس از صدور قطعنامه ۲۲۳۱ عملاً تحت رژیم تحریمی بینالمللی قرار نداشته است باز هم با تبدیل وضعیت ایران موافقت نشده است. حتی پس از انعقاد پیمان ۲۵ ساله استراتژیک با چین گره پیوستن به شانگهای حل نشده است. عربستان و ایران ظریف در این مصاحبه تاکید می کند که پیش از آغاز درگیریها در یمن، قاسم سلیمانی به او گفته است که یمن یکی از موضوعات اختلافی ایران و عربستان بوده است. این بخش از مصاحبه به این دلیل اهمیت دارد که سابقه مداخله ایران در موضوع یمن را به مدتها پیش از آغاز رسمی نزاع و در زمانی میداند که موضوع یمن صرفا یک اختلاف سیاسی داخلی بود. او میگوید که عربستان یکی از مخالفان جدی توافق برجام بوده است و برای اثبات حرف خود به موضوعی که در نوامبر سال ۲۰۱۴ در وین رخ داد اشاره میکند. ظریف در این مصاحبه تاکید می کند که پیش از آغاز درگیریها در یمن، قاسم سلیمانی به او گفته است که یمن یکی از موضوعات اختلافی ایران و عربستان بوده است. ظریف میگوید که در آن دور از مذاکرات و وقتی که قرار بود محورهای کلی توافق اعلام شود، سعودالفیصل، وزیر امورخارجه وقت عربستان به وین میآید و در فرودگاه با جان کری مذاکره میکند. همزمان یا این مذاکره یک مقام سعودی نیز در کاخ سفید با اوباما دیدار داشته است. روایت ظریف از این دو دیدار این است که در آن مقامهای سعودی وعده دادند که قیمت نفت را به صورت چشمگیری کاهش خواهد داد و به این ترتیب ایران مجبور خواهد شد امتیاز بیشتری بدهد. او همچنین از تلاشهایش برای خاتمه جنگ یمن دفاع میکند و می گوید در مقطعی با آمریکا و عربستان به توافق اولیه آتشبس رسیده بودند ولی با مداخله محمد بنسلمان این توافق منتفی شد. فایل صوتی ظریف را چه کسی افشا کرده است؟ در طول گفتوگوهای ظریف با سعید لیلاز او بارها میگوید که «اینجاهایش را که منتشر نمیکنید؟» این درخواست برای عدم انتشار و به ویژه پس از اینکه به ارتباط مستقیم قاسم سلیمانی با روسیه برای سیاستگذاری جنگ در سوریه اشاره میکند هم مطرح میشود. سعید لیلاز پاسخ میدهد که انتشار به تصمیم خود ظریف، حسامالدین آشنا و دولت مربوط است. آنچه مشخص است این مصاحبه تصویری در جایی آرشیو شده که حسام الدین آشنا مدیرش است. اینکه چه کسی و چه جریانی فایل را افشا کرده مشخص نیست. فایل قرار بوده جایی برای تاریخ ثبت شود. خود ظریف و سعید لیلاز به اینکه این مصاحبه برای تاریخ انجام میشود و برای آیندگان است اشاره میکنند. سایت تسنیم که نزدیک به سپاه است در رابطه با افشای فایل صوتی ظریف مینویسد: «آیا آقای آشنا که خود ازجمله چهرههای امنیتی در دولت آقای روحانی است از اهمیت این فایل صوتی مطلع نبوده و در نگهداری آن اهمال کرده است و یا این فایل با برنامهریزی قبلی و بهشکل غیررسمی برای تأثیرگذاری در انتخابات ۱۴۰۰ منتشر شده است؟» سایت رویداد ۲۴ نوشته است: «انگشت اولیه اتهام به سمت این دو گروهی است که به فایل صوتی دسترسی داشتهاند اما حوادثی همچون سرقت اسناد مهم هستهای و ترورها و خرابکاریهای مکرر آژانسهای جاسوسی جهان در ایران نشان داده که دستگاههای حاکمیتی کشور پر از رخنههای امنیتی است. از این رو همواره باید دست داشتن جریان سومی در افشای اسناد کشور را مد نظر قرار داد.» با توجه به اینکه گمانههایی زده میشد که محمدجواد ظریف یکی از نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ باشد، انتشار این فایل در ساختار سیاسی کنونی به این مفهوم است که او از بسیاری از خط قرمزها حکومت عبور کرده و موضوع رابطه مستقیم روسیه و سپاه را حداقل به صورت داده تاریخی از زبان یک مقام رسمی بیان کرده است. گروه سیاسی تسنیم این را مطرح کردهاند که پخش این فایل صوتی بازی سیاسی دولت حسن روحانی برای انتخابات ۱۴۰۰ است: «نمایندگان دولت بازی جدیدی را برای نقشآفرینی فعال در انتخابات ۱۴۰۰ شروع کردهاند که شاید ظریف هم در این میان قربانی سادهانگاری خود در اعتماد به مجموعه آقای آشنا شده باشد.» انتشار حرفهای انتقادی ظریف علیه روسیه همچنین میتواند به روند مذاکرات فعلی هستهای هم تاثیر بگذارد. واکنش وزارت خارجه سعید خطیب زاده - سخنگوی وزارت امور خارجه ایران - در واکنش به فایل صوتی منتشرشده گفت که این فایل تقطیع شده و گزینشی منتشر شده است. به گفته خطیب زاده این فال بخشی از یک گفتوگوی هفت ساعته است که "صرفاً برای ثبت در حافظه سازمانی دولت تدبیر و امید ضبطشده بوده و قرار به انتشار آن نبوده است. " سعید لیلاز در بخشی از فایل میگوید که «امت همیشه درصحنه" در آینده این گفتوگو را خواهند دید اما آن را ناظر به تاریخ میداند و میگوید این مصاحبه برای تاریخ است. در رابطه با صحبتهای ظریف در مورد قاسم سلیمانی و دخالتها او در سیاست خارجی و روند مذاکرات ایران با قدرتهای بزرگ جهان، خطیب زاده به دوستی قدیمی ظریف و سلیمانی اشاره میکند و میگوید که گفتههای ظریف: بههیچوجه منعکسکننده میزان احترام ظریف برای قاسم سلیمانی نیست. زمانه |