برای آزادی

سکوت هنرمندان ایرانی درباره «آمران و مباشران» کشتار آبان ۹۸
الاهه نجفی

سرانجام سکوت شکست: گروهی از هنرمندان سرشناس ایرانی که در زمینه سینما و تئاتر و موسیقی آثاری پدید آورده‌اند با انتشار بیانیه‌ای به «فاجعه کشتار مردم معترض» اعتراض کردند. این بیانیه چند ساعت بعد از بیانیه میرحسین موسوی منتشر شد اما یک گام از بیانیه موسوی جا ماند.

جمعه ۲۴ بهمن در اعتراض به افزایش قیمت بنزین تجمعات اعتراضی در اهواز، مشهد، سیرجان، گچساران، آبادان، اصفهان و خرمشهر برگزار شد که به زودی به بیش از یکصد شهر ایران سرایت کرد. میر حسین موسوی، نخست‌وزیر سابق ایران و از رهبران نهضت سبز، کشتار در آخرین هفته آبان را با کشتار معترضان در میدان ژاله تهران در شهریور ۵۷ مقایسه کرد. این مقایسه بی‌راه نیست:

در وقایع میدان ژاله مانند وقایع هفته آخر آبان ۹۸ هنوز هم درباره تعداد کشته‌شدگان ابهام وجود دارد. در آن زمان حتی ادعا می‌شد که کشتار به دستور افسران اسرائیلی انجام شد، اما بعداً گفته شد عده‌ای از چریک‌های فلسطینی در صفوف انقلابیون حضور داشتند. در کشتار آبان ۹۸ هم فرماندهان سپاه از یک جنگ جهانی تمام‌عیار در خیابان‌های شهرهای ایران و توطئه دشمن صحبت می‌کنند. وقایع میدان ژاله اندیشه امید به اصلاح حکومت پهلوی را برای همیشه از بین برد و راه ملی‌گرایان از راه حکومت پهلوی جدا شد.

گروهی از هنرمندان ایران در بیانیه خود با انتقاد از انتساب جوانان معترض به بیگانگان و کشتار آن‌ها و «نادیده گرفتن خون‌شان به بهانه وابستگی به «دشمن» نوشته‌اند:

«با مردم چه می‌کنید؟ کدام روزن را برای شنیدن صدای مردم باز گذاشته‌اید؟ کدام تجمع اعتراضیِ مردم را تاب آورده‌اید؟ کدام حزب و تشکیلاتی که بتواند بیانگر خواست‌های مردم باشد را باقی گذاشته‌اید؟ هم‌چنان برآنید تا با خشونت، مردم را از ابتدایی‌ترین حقوق انسانی و بدیهی‌ترین نیازهای شهروندی‌شان محروم کنید؟»

میرحسین موسوی در بیانیه خود خواهان معرفی «آمرین و مباشرین این کشتار [آبان ۹۸] و «محاکمه علنی آنها و توضیح بدون لکنت دلایل این جنایت آشکار» شده بود. هنرمندان ایرانی در بیانیه خود درباره آمرین و مباشران کشتار سکوت کرده‌اند.

فرج سرکوهی، روزنامه‌نگار و منتقد در مقاله‌ای که در تحلیل بیانیه میرحسین موسوی در اخبار روز منتشر کرده، می‌نویسد:

«تحقق خواست آقای موسوی در این اطلاعیه «معرفی آمرین و مباشرین این کشتار و محاکمه علنی آنها»، جز با سرنگونی جمهوری اسلامی ممکن نیست چرا که همه دولتمردان جمهوری اسلامی، از رهبر و فرماندهان سپاه و روسای نهادی امنیتی و پلیسی تا رئیس جمهور و روسای قوه قضائیه و مجلس و… به صراحت و روشن و واضح، گرچه با بیان‌های گوناگون، از کشتار مردم معترض حمایت کردند. «آمرین و مباشران» این کشتار، و کشتارهای قبلی، همه دولتمردان سیاسی و نظامی و امنیتی و… نظام اسلامی هستند و محاکمه آن‌ها، که خواستی به حق است ، جز با سرنگونی این نظام ممکن نیست.»

همزمان با بیانیه گروهی از هنرمندان ایرانی، کانون صنفی معلمان با انتشار بیانیه‌ای درباره نوجوانانی که در اعتراضات آبان ۹۸ کشته شده‌اند نوشت:

«به عنوان معلم، جای خالی همه آنها را در میان میز و نیمکت‌ها می‌بینیم و نیز روان‌های رنجیده و روح‌های عزادار و مضطرب دانش آموزان حاضر را در پسِ هفته‌ای خشونت‌بار و خونین با هزاران سوالی که از ما می‌پرسند در مغایرت آنچه دیده‌اند با آنچه در مدرسه و کتاب و درس و مذهب آموخته بودند.»

سازمان عفو بین‌الملل تعداد کشته‌شدگان در اعتراضات آبان ۹۸ را ۱۶۱ نفر اعلام کرده است. اما برخی از منابع غیر رسمی تخمین زده‌اند که دست کم ۳۶۶ نفر در این اعتراضات جان خود را از دست دادند. ابعاد کشتار اما همچنان مشخص نیست. محمد رضا یزدی، فرمانده سپاه تهران یکشنبه ۱۰ آذر در جلسه شورای شهر تهران تأیید کرد که عده‌ای از پشت تیر خورده‌اند.

رخشان بنی‌اعتماد، اصغر فرهادی، فرهاد توحیدی، مجتبا میرتهماسب، حسین علیزاده، کیهان کلهُر، لی‌لی گلستان، بهمن فرمان‌آرا، داریوش مهرجویی، رضا دُرمیشیان، جعفر پناهی، مصطفا آل‌احمد، محمد رسول‌اف، حسین سناپور، ارشد طهماسبی، امیر اثباتی، فاطمه معتمدآریا، نغمه ثمینی، محسن امیریوسفی، مجید برزگر، منیژه حکمت، نگار اسکندرفر، امیرشهاب رضویان، جابر قاسمعلی، کتایون شهابی، تهمینه میلانی، محمد رضایی‌راد، باران کوثری، پگاه آهنگرانی، مصطفا خرقه‌پوش، مهتاب نصیرپور، محمد رحمانیان، فیروزه صابر، حبیب رضایی، محمدرضا موئینی، میثم موئینی و جمال رحمتی، بیانیه هنرمندان ایرانی در واکنش به کشتار آبان ۹۸ را امضا کرده‌اند. از بین نویسندگان ایرانی فقط حسین سناپور در این جمع حضور دارد.